Nhìn lại hành trình đổi mới sáng tạo để Bình Dương bứt phá trong nền sản xuất công nghiệp Việt Nam

Với chủ trương và tư duy đổi mới, tỉnh Bình Dương đã có những phát triển đột phá về kinh tế xã hội dựa trên nền tảng bền vững là khoa học-công nghệ (KHCN) và đổi mới sáng tạo (ĐMST).
Với việc xác định hướng đi phù hợp cùng đặt thừ của địa phương, kết hợp với các yếu tố cần thiết cho sự phát triển nhanh, bền vững được xác định rõ, Tỉnh ủy Bình Dương đã phát huy được các yêu cầu quan trọng cần có trong chủ trương lãnh đạo. Từ các cơ sở đó, Bình Dương đã tìm ra được những mục yêu cần ưu tiên, cũng như hoạch định tầm nhìn chiến lược ĐMST cho từng giai đoạn.

Tập trung phát triển cơ sở hạ tầng công nghiệp

Bình Dương sở hữu nhiều lợi thế tự nhiên quan trọng, đầu tiên là vị trí địa lý thuộc Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, diện tích tự nhiên chiếm đến 12% diện tích Đông Nam Bộ. Tuy nhiên khi mới tái lập tỉnh vào năm 1997, quy mô kinh tế Bình Dương chỉ đạt 3.919 tỷ đồng, với tỷ trọng các ngành nông nghiệp-công nghiệp-dịch vụ chiếm tỷ lệ lần lượt là 22,8%-50,4%-26,8% trong cơ cấu kinh tế. Ở thời điểm đó, Bình Dương cũng chỉ có 6 khu công nghiệp (KCN) với diện tích quy hoạch 800ha và hoạt động cũng kém hiệu quả; thu ngân sách hàng năm 1997 là 817 tỷ đồng và thu nhập bình quân đầu người chỉ đạt 5,8 triệu đồng/năm...
Trước thực tế đó, lãnh đạo tỉnh Bình Dương đã thống nhất với chủ trương đổi mới, ưu tiên phát triển các KCN tập trung, tạo môi trường thông thoáng nhằm thu hút nhà đầu tư trong và ngoài nước với khẩu hiệu “trải thảm đỏ” để thu hút nhanh nguồn vốn. Trích lời kể của đồng chí Hồ Minh Phương, nguyên Chủ tịch UBND tỉnh Bình Dương: Sau khi tái lập, Bình Dương tập trung đầu tư cơ sở vật chất, kỹ thuật theo hướng hiện đại, đồng bộ, bảo đảm ổn định và phát triển nhanh. Thường vụ Tỉnh ủy đã bàn tới việc xây dựng KCN Việt Nam-Singapore (VSIP 1) và quyết định tập trung phát triển một số KCN, từng bước gắn với ứng dụng KHCN và phát triển nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp. Lúc đó chưa có tỉnh nào dám xin đầu tư xây dựng quốc lộ, nhưng Bình Dương đã xin Trung ương cho đầu tư dự án Quốc lộ 13 để vận chuyển hàng hóa, thu hút đầu tư nước ngoài vào các KCN hiện có và xây dựng thêm các KCN mới. Đúng như kế hoạch và chủ trương ban đầu, đường giao thông phát triển đến đâu, KCN mọc lên tới đó. Điển hình là các KCN VSIP 1, Mỹ Phước 1, 2, 3… Cách làm này của tỉnh Bình Dương được các kỳ đại hội Đảng đánh giá là một chủ trương, cách làm công nghiệp sáng tạo với tinh thần tiên phong. Chủ trương đổi mới sáng tạo bước đầu đã khẳng định được thành công. Đến đầu năm 2000, có 79/79 xã, phường, thị trấn trong tỉnh xây dựng được hệ thống đường bộ, đường ô tô với trên 80% là đường nhựa; 100% đơn vị cấp xã được triển khai phủ rộng mạng lưới điện quốc gia với 82% số hộ dân có điện sinh hoạt, điện phục vụ sản xuất...
Trong các kỳ đại hội tiếp theo, Nghị quyết lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Bình Dương tiếp tục chọn phát triển công nghiệp là mục tiêu đột phá, đóng vai trò quan trọng sẽ tác động trở lại dịch vụ và nông nghiệp, từng bước nâng cao đời sống nhân dân. Điển hình như Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ VIII, nhiệm kỳ 2005-2010 đã mở ra chặng đường đẩy nhanh sự nghiệp CNH, HĐH, đưa Bình Dương sớm trở thành một địa phương văn minh, hiện đại...
Tại Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020-2025 đã xác định nhiệm vụ và các khâu đột phá, trong đó có: “Tập trung phát triển các ngành dịch vụ chất lượng cao gắn với phát triển công nghiệp, đô thị theo hướng văn minh, hiện đại”; “Đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng KHCN theo hướng đô thị thông minh”. Đặc biệt theo Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27-9-2019 của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, Tỉnh ủy Bình Dương xác định mục tiêu tổng quát là: “Tận dụng có hiệu quả các cơ hội do cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 đem lại để thúc đẩy quá trình đổi mới trong mô hình tăng trưởng, cơ cấu kinh tế; phát triển mạnh mẽ kinh tế số; phát triển nhanh và bền vững dựa trên KHCN, ĐMST và nhân lực chất lượng cao...”.

Tập trung nguồn lực cho đổi mới sáng tạo

Trong những năm qua, nguồn nhân lực chất lượng cao luôn là yếu tố then chốt được Tỉnh ủy Bình Dương xác định cần tập trung cho sự phát triển bền vững dựa trên nền tảng KHCN và ĐMST. Đồng thời phát triển công nghiệp được tỉnh Bình Dương lựa chọn là khâu đột phá, hướng đến dịch chuyển cơ cấu kinh tế từ năm 2001 - 2021, chính vì vậy mà tỉnh đã huy động mọi nguồn lực đầu tư phát triển thêm các KCN, cụm công nghiệp. Và kết quả là có 29 KCN đã hình thành trên toàn tỉnh, trong đó có 27 khu công nghiệp ở Bình Dương và 12 cụm công nghiệp đi vào hoạt động.
Theo thông kế vào năm 1997, dân số tỉnh Bình Dương vào khoảng 679.000 người. Và để đảm bảo lực lượng lao động phục vụ phát triển công nghiệp, Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã ban hành nhiều văn bản, thực hiện nhiều cơ chế, chính sách thu hút nguồn nhân lực trong và ngoài địa phương. Nổi bật trong số đó là một số chương trình như: Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực giai đoạn 2011-2015; nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, cán bộ quản lý, cán bộ khoa học-kỹ thuật và đội ngũ công nhân lao động, đáp ứng yêu cầu phát triển của tỉnh trong giai đoạn 2016-2020; Đề án bảo đảm nguồn lao động có tay nghề, đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2018-2020, đến năm 2025...
Phó hiệu trưởng Trường Đại học Thủ Dầu Một - Tiến sĩ Ngô Hồng Điệp chia sẻ: “Để góp phần cung cấp nguồn nhân lực cho địa phương, trường đã xây dựng chương trình đào tạo, nhấn mạnh chuẩn đầu ra gồm 4 yếu tố: Thành thạo ngoại ngữ, kỹ năng hội nhập, kỹ năng mềm; xây dựng yếu tố văn hóa doanh nghiệp; đào tạo công nghệ thông tin; năng lực nghề nghiệp. Hằng năm, nhà trường cung cấp một lượng lớn nhân lực chất lượng cao cho các doanh nghiệp trong và ngoài nước". Ở thời điểm hiện tại, Bình Dương đang có 100 cơ sở giáo dục nghề nghiệp đạt trình độ từ sơ cấp đến cao đẳng và dạy nghề, góp phần không nhỏ vào tỷ lệ 80,5% lao động tỉnh Bình Dương đã qua đào tạo nghề.
Bên cạnh thu hút các nguồn lực kinh tế, KHCN và nhân lực… tỉnh Bình Dương cũng rất chú trọng trong việc huy động nguồn lực trong và ngoài ngân sách để đầu tư và phát triển hạ tầng giao thông kết nối trong Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Vừa qua, Bình Dương đã hoàn thành dự thảo khung về định hướng chiến lược quy hoạch tỉnh Bình Dương thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Dự thảo này cũng nêu rõ các giải pháp và lộ trình chuyển đổi sử dụng lao động thủ công sang sử dụng một cách phổ biến sức lao động được đào tạo cùng với công nghệ tiên tiến, hiện đại trong tương lai.

Chọn lọc thế mạnh và chú trọng công nghệ cao

Với số lượng KCN và cụm công nghiệp lớn, Bình Dương có lợi thế nổi trội trong việc lựa chọn dự án phù hợp, có chất lượng cao và đảm bảo môi trường. Dù vậy, Bình Dương cũng phải đối mặt với không ít khó khăn về kết cấu hạ tầng, đặc biệt là giao thông kết nối nội tỉnh và liên vùng chưa theo kịp nhu cầu phát triển. Huy động nguồn lực ngoài Nhà nước, hợp tác công tư vẫn chưa hiệu quả; tốc độ công nghiệp hóa khá nhanh kéo theo tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng nghiêm trọng… tác động không nhỏ tới mục tiêu phát triển bền vững của tỉnh Bình Dương.
Phó bí thư Thường trực Tỉnh ủy Bình Dương - Đồng chí Nguyễn Hoàng Thao nhận định: Tỉnh Bình Dương đang chú trọng chuyển dịch cơ cấu ngành công nghiệp hướng đến những ngành nghề có ưu thế, tiềm năng dựa trên ĐMST; nâng cao hiệu quả thu hút vốn đầu tư và ứng dụng KHCN, nhất là công nghệ xanh, tài chính xanh, quản trị xanh. Tỉnh cũng phát triển nông nghiệp công nghệ cao, chế biến sâu, sản xuất hàng hóa quy mô lớn; nông nghiệp hữu cơ. Bình Dương đang hướng đến phát triển hệ sinh thái công nghiệp xanh, thông minh, bền vững. Dựa trên những chủ trương ấy, Bình Dương đang ưu tiên thu hút các dự án xanh, thân thiện với môi trường, khuyến khích lĩnh vực sản xuất kinh doanh ứng dụng công nghệ cao. Điển hình là các KCN VSIP 1, 2, 3; Đề án “Vùng đổi mới sáng tạo Bình Dương” tại huyện Bàu Bàng do Tổng công ty Becamex IDC là chủ đầu tư trong triển khai Khu công nghiệp KHCN.
Chủ trương này còn được hiện thực hóa khi mới đây, UBND tỉnh Bình Dương ban hành Chương trình phát triển KHCN và ĐMST phục vụ phát triển đô thị thông minh trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2040. Đây là chương trình giúp nâng cao tỷ lệ đóng góp KHCN vào tăng trưởng kinh tế thông qua yếu tố tổng hợp (TFP) khoảng 45% (năm 2025), trên 50% (năm 2030); phát triển số lượng doanh nghiệp đạt tiêu chí doanh nghiệp KHCN và số doanh nghiệp khởi nghiệp ĐMST so với năm 2020. Mục tiêu là đến năm 2030, có đến 40% doanh nghiệp Bình Dương có hoạt động ĐMST
Và xa hơn là tầm nhìn 2040 với Bình Dương là một trong những địa phương công nghiệp công nghệ cao, trung tâm của sản xuất và dịch vụ thông minh, dịch vụ KHCN, ĐMST hàng đầu của cả nước. Ngoài ra, quan điểm của lãnh đạo tỉnh Bình Dương là không đầu tư ồ ạt mà phải xem xét và ưu tiên các nhà đầu tư có chất lượng, có kinh nghiệm ứng dụng hiệu quả công nghệ cao trong sản xuất, kinh doanh gắn với bảo vệ môi trường, tạo nên sự hài hòa giữa phát triển kinh tế-xã hội và tăng trưởng xanh, góp phần xây dựng thành phố thông minh Bình Dương vươn tầm quốc tế.